tepki kolaylaştırıcı etki ne demek?

Tepki Kolaylaştırıcı Etki (Sosyal Kolaylaştırma)

Tepki kolaylaştırıcı etki, diğer insanların varlığının bir bireyin performansını nasıl etkilediğini açıklayan bir psikolojik kavramdır. Temelde, başkalarının varlığı bireyin belirli görevlerdeki performansını artırabilir veya azaltabilir. Bu etki, özellikle iyi öğrenilmiş ve basit görevlerde belirginleşirken, yeni veya karmaşık görevlerde performansı olumsuz etkileyebilir.

Temel Unsurlar:

• Sosyal Varlık: Başkalarının varlığı (izleyici, rakip veya birlikte çalışanlar).
• Performans: Bireyin bir görevdeki başarısı veya verimliliği.
• Kolaylaştırma: Performansta artış veya iyileşme.
• Zorlaştırma: Performansta düşüş veya bozulma.

Nasıl Çalışır?

Robert Zajonc, bu etkiyi açıklamak için baskın tepki (dominant response) kavramını öne sürmüştür. Zajonc'a göre, başkalarının varlığı fizyolojik uyarılmayı artırır. Bu uyarılma, bireyin baskın tepkisini (yani, en olası veya en iyi öğrenilmiş tepki) gerçekleştirme olasılığını artırır.

• Basit Görevler: İyi öğrenilmiş veya doğal olarak kolay olan görevlerde, baskın tepki genellikle doğru tepkidir. Bu durumda, sosyal varlık performansı artırır.
• Karmaşık Görevler: Yeni veya zorlu görevlerde, baskın tepki genellikle yanlıştır. Bu durumda, sosyal varlık performansı düşürür.

Örnekler:

• Olumlu Etki: Profesyonel bir basketbol oyuncusu, kalabalığın önünde antrenman yaparken daha iyi şut atabilir.
• Olumsuz Etki: Bir öğrenci, karmaşık bir matematik problemini sınıf önünde çözmeye çalışırken daha fazla hata yapabilir.

İlgili Kavramlar:

• Sosyal Kaytarma
• Grup Düşüncesi
• Uyum Davranışı
• Otoriteye İtaat